 |
| Klaar voor de toekomst? |
Wie in het onderwijs werkt ontkomt er niet aan: 21st century skills. Het is een beetje een hype-woord, maar gaat om een serieuze zaak. Technologische en maatschappelijke ontwikkelingen gaan zo snel, dat het onmogelijk te voorspellen is voor welke toekomst en welke beroepen we onze kinderen klaarstomen. Kunnen ze de kennis die we ze nu aanreiken in de toekomst nog wel gebruiken? Daarom is het belangrijk dat kinderen vooral ook leren leren, zodat ze in de rest van hun leven flexibel om kunnen gaan met technologie en een veranderende wereld.
21e eeuwse vaardigheden
De vaardigheden die kinderen daarvoor nodig hebben worden 21st century skills genoemd. De discussie erover wordt internationaal gevoerd en het SLO (instituut voor leerplanontwikkeling) maakte voor het Nederlandse onderwijs een overzichtelijke beschrijving van de vaardigheden die daar bij horen. (Ten behoeve van de leesbaarheid heb ik sommige definities iets ingekort.)
- Creatief denken: het vermogen om nieuwe en/of ongebruikelijke maar toepasbare ideeën voor bestaande vraagstukken te vinden.
- Probleem oplossen: het vermogen om een probleem te (h)erkennen en tot een plan te komen om het probleem op te lossen.
- Computational thinking: het procesmatig (her)formuleren van problemen op een zodanige manier dat het mogelijk wordt om met computertechnologie het probleem op te lossen.
- Informatievaardigheden: het scherp kunnen formuleren en analyseren van informatie uit bronnen (...) en deze op bruikbaarheid en betrouwbaarheid beoordelen en evalueren.
- ICT-basisvaardigheden: de kennis en vaardigheden die nodig zijn om de werking van computers en netwerken te begrijpen, om te kunnen omgaan met verschillende soorten technologieën.
- Mediawijsheid: het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld.
- Communiceren: bewust en onbewust versturen en ontvangen van boodschappen en zo gedeelde betekenis creëren. Naast de inhoud van de boodschap draait het ook om de relatie tussen de deelnemers.
- Samenwerken: het gezamenlijk realiseren van een doel en anderen daarbij kunnen aanvullen en ondersteunen.
- Sociale en culturele vaardigheden: het effectief kunnen leren, werken en leven met mensen van verschillende etnische, culturele en sociale achtergronden.
- Zelfregulering: zelfstandig handelen en daarvoor verantwoordelijkheid nemen in de context van een bepaalde situatie/omgeving, rekening houdend met de eigen capaciteiten.
- Kritisch denken: het vermogen om zelfstandig te komen tot weloverwogen en beargumenteerde afwegingen, oordelen en beslissingen.
Samenhang
Het SLO werkte dit alles uit in deelvaardigheden en leerdoelen, maar benadrukt om de vaardigheden vooral in samenhang met andere leerstof aan te bieden. Het is dus geen nieuw vak. Aan de meeste vaardigheden besteden scholen al aandacht in hun huidige lesprogramma, de ene keer doelbewust, de andere keer meer tussen de regels door. Maar wat kan ik daar nou mee als verteller? Of als leerkracht die van vertellen houdt?
Kansen voor verhalen
Ik heb op dit blog al vaker een pleidooi gedaan om meer te vertellen in de klas. Een verteld verhaal kan een geweldige introductie zijn voor een les beeldende vorming, boekpromotie, geschiedenis of een project waarbij verschillende vakgebieden aan bod komen. Daarbij ging ik er steeds van uit dat de leerkracht de verteller was. Maar je kunt de leerlingen ook zelf verhalen laten vertellen. Dat kost tijd, want dat leer je ze niet een-twee-drie, maar dan werk je wel aan een breed scala aan leerdoelen, waaronder 21e eeuwse vaardigheden.
Voorbeeld: verhaal navertellen
Stel dat je je leerlingen vraagt een eenvoudig, door jou gekozen verhaal uit hun hoofd na te vertellen. Ik heb dat wel eens in workshops gedaan en die zien er (in de meest minimale vorm) zo uit:
- Lees je verhaal goed door
- Wat is de beginsituatie? (hoofdpersonen, plek): teken dit op een vel papier
- Op een dag... heeft je hoofdpersoon een probleem/wens/opdracht: teken dat moment op een nieuw vel papier.
- Gelukt! Wat doet hij/zij uiteindelijk zodat het probleem opgelost/wens vervult/opdracht vervuld is? Teken dat moment.
- Wat onderneemt je personage in de tijd tussen de vorige twee tekeningen: teken die stappen op één vel. Je mag nummers/pijlen/stripvorm gebruiken
- Gebeurt er na de goede afloop nog iets? (naar huis, trouwen, lang en gelukkig leven) Teken dat ook op een vel papier.
- De tekst gaat weg. Maak tweetallen. Vertel de ander jouw verhaal met hulp van je vijf tekeningen.
Bij bovenstaande opdracht werken alle leerlingen uiteraard aan doelen voor (begrijpend) lezen. Als je dit soort opdrachten vaker doet, leren leerlingen verhalen analyseren: welke stappen volgen elkaar op? Daar ligt, misschien wat onverwacht, een link met het bovengenoemde computational thinking. Deelvaardigheden*) daarvan zijn namelijk 'logisch ordenen en analyseren van gegevens' en 'gegevens visualiseren', met symbolen of plaatjes.
Bij stap 7 zijn de leerlingen behalve met mondelinge taalvaardigheid bezig met leerdoelen behorend bij de 21st century skill communiceren, zoals 'zichzelf kunnen presenteren', 'kunnen luisteren' en '(zelf)vertrouwen in eigen communicatieve vaardigheid'.
Vertellen als 21st century skill
Wanneer ik de deelvaardigheden van de 21st century skills doorlees, zie ik zo talloze mogelijkheden voor het werken met verhalen. De komende tijd zal ik een aantal van die ideeën eens verder uitwerken en in blogartikelen verwerken.
*) de genoemde deelvaardigheden tussen aanhalingstekens komen uit de leerplankaders waarin het SLO de 21st century skills meer in detail beschrijft.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten