maandag 5 oktober 2020

Leerlijn verhalen vertellen [repost]

Welke competenties moet je beheersen om goed een verhaal te kunnen vertellen? Een Europees project brengt in kaart hoe een verhalenverteller zich ontwikkelt, van een basisschoolkind tot en met de universitair geschoolde professional. Stichting Schoolverteller is nauw betrokken bij de ontwikkeling van deze leerlijn.

[Dit artikel publiceerde ik eerder op het blog van Schoolverteller]


Iedereen kan vertellen

Iedereen die een zekere taalvaardigheid heeft, kan een verhaal vertellen. Wanneer je verslag doet van een eigen belevenis of vertelt over een film die je hebt gezien, is dit eigenlijk al een vorm van storytelling. Je haalt je de beelden voor de geest en verwoordt ze in de juiste volgorde voor een toehoorder. Er zijn natuurtalenten, geboren vertellers, maar je kunt het ook leren. Wie er goed in is en het echt leuk vindt om te vertellen, ontwikkelt zich misschien zelfs verder tot podiumkunstenaar.

 

Basisvaardigheid

Bij Stichting Schoolverteller zijn we ervan overtuigd dat het voor ieder kind belangrijk is om in ieder geval de basis te leren van verhalen vertellen. Door verhalen te vertellen, oefen je vaardigheden die ook elders van pas komen, bij andere vakgebieden op school, maar vooral ook in het leven. Je leert bijvoorbeeld je mondeling uit te drukken, je oefent het presenteren voor een groep en je ontwikkelt je empathisch vermogen. Dat zijn nog maar een paar facetten van een enorm spectrum.

 

8 domeinen in 8 kleuren

Om zicht te krijgen op alle facetten die een rol spelen bij het vertellen van verhalen, ontwikkelde verteldocente Veva Gerard de “Toolbox Oral Storytelling in 8 Colours”. Deze kleurrijke box is gebaseerd op een model dat in Vlaanderen  gebruikt wordt in het kunstvakonderwijs en werd verder ontwikkeld met steun van de Federation for European Storytelling (FEST). In dit model worden de competenties die een goed verteller nodig heeft verdeeld over 8 domeinen – 4 basis en 4 aanvullend – die ieder worden weergegeven door een eigen kleur (zichtbaar linksboven op de foto.)

 

Verschillende rollen

De grondgedachte achter het model is dat iedere verteller, meerdere rollen in zich verenigt. De vier basisrollen (domeinen) zijn de Onderzoeker, de Ambachtsman, de Kunstenaar en de Performer. Het verschilt per persoon en zelfs per situatie, welke rol de nadruk krijgt. En niet iedereen ontwikkelt zich op elk domein evenveel; dat is ook een kwestie van persoonlijke voorkeur en aanleg. De ene verteller is een echte kunstenaar, een creatieveling die aan elk verhaal zijn eigen draai geeft. De ander is juist meer een ambachtsman, die de mogelijkheden van zijn stem tot in de puntjes beheerst. Weer een ander is een onderzoeker die het naadje van de kous wil weten over de herkomst van een verhaal.

 

Competenties

Ieder domein is onderverdeeld in subdomeinen en bij ieder subdomein horen bepaalde competenties. Een voorbeeld: een subdomein van de ‘ambachtsman’ is ‘beheersing van lichaam en stem’. Competenties die daarbij horen zijn ‘articulatie’ en ‘gebruik maken je lichaam als expressiemiddel’. Wanneer je alle subdomeinen zo gaat beschrijven krijg je een lijst van honderden competenties. Maar welke competenties zijn dan interessant voor basisschoolleerlingen? Daar moet het European Qualification Framework (EQF) bij helpen.

 

Van kleuter tot promovendus

Het EQF is een Europese standaard voor de indeling van onderwijsniveaus: van primair onderwijs (level 1 en 2), via secundair onderwijs (level 3 en 4) naar beroepsonderwijs (level 5 en 6) tot universitair niveau (level 7 en 8). Op dit moment worden de  competenties uit de toolbox beschreven per level, uitgesplitst naar kennis, vaardigheden en attitude. Aan de hand van het raamwerk dat zo ontstaat kun je vervolgens bepalen welke vertel(les)activiteiten geschikt zijn voor welke doelgroep.*)

 

De rol van Schoolverteller

Een eerste versie van het EQF voor Storytelling werd vorig jaar gepresenteerd tijdens een Europese conferentie van vertelorganisaties. Stichting Schoolverteller heeft toen aangeboden mee te kijken naar de beschrijving van de competenties voor level 1 en 2 (primair onderwijs) en de aansluiting daarvan op level 3 (secundair onderwijs). Door onze praktijkervaring met vertellessen in de basisschool kunnen wij immers goed inschatten welke competenties haalbaar zijn voor (jonge) kinderen.

 

Voortgang

Vanaf augustus 2020 komt de werkgroep EQF regelmatig (online) bij elkaar. Namens Schoolverteller zitten daarin Frank Belt, Annette Benedictus, Melanie Plag, Reinou Vogel en Hermine van Helden. Verteller en docent Paul Groos zit in de werkgroep voor de aansluiting op het middelbaar onderwijs, Guy Tilkin namens FEST en Veva Gerard als bedenker van de toolbox. Tijdens de eerste bijeenkomsten viel ons meteen op dat vaak onderschat wordt wat basisschoolkinderen al kunnen!

 

Verwachtingen

Het zal nog maanden duren voordat alle competenties in het model naar tevredenheid zijn beschreven en op elkaar afgestemd. Dat is een vrij theoretische puzzel, maar het doel is natuurlijk de toepassing in de praktijk. Voor ons betekent het dat we de lesinhoud van toekomstige lesprojecten kunnen beschrijven aan de hand van een vaste set competenties. Het is daarbij ook interessant om te kijken welke van die competenties terugkomen in leerlijnen van andere vakken, zoals taal of beeldende vorming.

 

Spiegel

Daarnaast biedt het competentiemodel de mogelijkheid om onszelf een spiegel voor te houden: komen alle beschreven domeinen wel aan de orde in ons aanbod of richten we ons teveel op bepaalde deeldomeinen? Op welke domeinen liggen de sterke en zwakke kanten van onze teamleden en vullen we elkaar daarop voldoende aan? Kortom, het EQF helpt ons om onze kwaliteit te verbeteren.

 

Professionalisering

Het EQF helpt alle aanbieders van vertelonderwijs in Europa hun aanbod te stroomlijnen en op elkaar af te stemmen. Dat geldt voor alle niveaus: voor workshops voor schoolkinderen,  voor trainingen voor mensen die vertellen in hun werk toepassen of voor beroepsopleidingen drama met een specialisatie in storytelling. Het EQF biedt de mogelijkheid het vertelonderwijs over de hele linie te verbeteren en te professionaliseren en daar werken wij graag aan mee!

*) Ter vergelijking:

  • Voor beeldende kunst bestaat er al langer een EQF.
  • Het Expertisecentrum Nederlands geeft op haar website de Leerlijnen Taal ook weer met behulp van verschillende domeinen, waarbij per niveau verschillende competenties horen.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten