21st century skills (4) - Sociale en culturele vaardigheden

Toen ik voor het eerst van 21st century skills hoorde, moest ik denken aan dingen als programmeren en computervaardigheden. Maar dat dekt slechts een deel van de lading. Tot de vaardigheden voor de 21e eeuw horen volgens het instituut voor Leerplan Ontwikkeling (SLO) ook minder futuristische zaken, zoals sociale en culturele vaardigheden. Dat laatste is bij uitstek een gebied waar je het vertellen van verhalen kunt inzetten. In dit vierde deel van mijn reeks over 21st century skills ga ik hier dieper op in.

Sociale en culturele vaardigheden
Het SLO definieert sociale en culturele vaardigheden als: het effectief kunnen leren, werken en leven met mensen van verschillende etnische, culturele en sociale achtergronden. Daartoe horen onder andere: *)

• Eigen gevoelens en opvattingen kunnen benoemen en erop kunnen reflecteren
• Kennis hebben over cultuur en kunnen reflecteren op culturele verschillen
• Het tonen van inlevingsvermogen en belangstelling voor anderen
• Respect en begrip hebben voor andere visies, uitingen, en gedragingen.

Inlevingsvermogen
Uit onderzoek blijkt dat het lezen van fictie verhalen het inlevingsvermogen van mensen vergroot. Dit verband is ook zichtbaar bij kinderen en het effect is nog groter wanneer de lezer wordt meegezogen in het verhaal. Het is aannemelijk dat het positieve effect ook waarneembaar is bij het luisteren naar een verteld verhaal. Bij een goede vertelling zit het publiek namelijk helemaal 'in' het verhaal. De verteller bereikt dit door gebruik van beeldende taal, maar ook door uit het theater geleende technieken zoals beweging en mimiek. Van onderzoeken bij theater is bekend dat het publiek (d.m.v. spiegelneuronen) innerlijk meebeweegt met hetgeen op het podium gebeurt.

Burgerschap
Helaas is er tot nu toe voor vertelde verhalen nog niet dergelijk onderzoek gedaan en moeten we het doen met de aanname dat het luisteren naar verhalen inderdaad helpt om de andere beter te leren begrijpen. Dit is ook het uitgangspunt van het boek van mijn collega Hans van Woerkom, een Schatkist vol vertelgeheimen. Het is enerzijds een handleiding voor leerkrachten om te leren vertellen, maar laat ook zien hoe je verhalen kunt inzetten bij lessen burgerschap. Met behulp van verhalen kun je normen en waarden bespreekbaar maken, dilemma's aan de orde brengen of laten zien hoe het in een andere cultuur gaat: doelstellingen die overeenkomen met bovengenoemde 21st century skills.

Zelf vertellen
Verhalen vertellen is dus een effectieve - en leuke! - manier om met je klas te werken aan sociale en culturele vaardigheden voor de 21e eeuw. Maar je kunt nog een stapje verder gaan door kinderen ook zelf te leren vertellen. Door zelf te vertellen moeten ze zich nog meer inleven in personages en oefenen ze bovendien het spreken voor een groep en alles wat daar bij komt kijken. Dan werk je meteen aan mondelinge taalvaardigheid en... aan communicatie, een van de andere 21st century skills. Dat is nog eens effectief omgaan met onderwijstijd!


Wil je ook de vorige artikelen in deze reeks over 21st century skills lezen? Je vindt ze hier:

1. Verhalen vertellen voor de toekomst (computational thinking en communiceren)
2. Creatief denken
3. Broodje aap (mediawijsheid en informatievaardigheden)

*) Voor de volledige beschrijving met alle facetten, zie website van het SLO.