Nu ook in het Nederlands
Het boek werd me een jaar of twee geleden door mijn Duitse collega Nikola Hübsch aanbevolen. Ze noemde het haar 'Bijbel' voor het werken met kinderen en verhalen. Ik schafte gelijk een exemplaar aan. In het Duits, want in het Nederlands of Engels kon ik het toen niet vinden. Ik worstelde me door de Duitse tekst, maar las het desondanks in één ruk uit. Nikola had niks teveel beloofd! Het goede nieuws: sinds 2018 is er ook een Nederlandse vertaling verkrijgbaar, uitgegeven door Uitgeverij Tutti.
Verzameling notities
Het woord 'grammatica' in de titel wekt misschien de verwachting van een helder gestructureerd boek, waarin stap voor stap een grammaticaal systeem uit de doeken wordt gedaan. Dan kom je van een koude kermis thuis. Het is in feite een verzameling van de notities die Rodari maakte voor lezingen die hij gaf en van observaties die hij deed tijdens zijn werk met kinderen (en soms ook van zijn eigen kinderen). Op sprankelende wijze beschrijft hij zijn ervaringen met talloze voorbeelden, die je inspireren om zelf aan de slag te gaan.
Wie is Gianni Rodari?
Rodari is in Nederland niet erg bekend, maar in Italië was het een gevierd kinderboekenauteur. In 1970 ontving hij de internationale Hans Christian Andersen-Award voor zijn oeuvre. Hij begon zijn loopbaan als onderwijzer, maar verdiende later zijn brood als journalist. Als schrijver was hij betrokken bij de onderwijsvernieuwingen in de regio Reggio Emilia: een aanpak die ook in Nederland hier en daar navolging vindt/vond. Rodari is in 1980 overleden.
Inspirerende observaties
In een deel van de hoofdstukken beschrijft Rodari activiteiten die hij uitvoerde met (vaak jonge) kinderen, zoals associëren rond woorden en klanken of het door elkaar husselen van bekende sprookjes. Het is opvallend hoe nauwgezet Rodari kinderen observeert en naar ze luistert. Het plezier spat van zijn verslag af en wie zelf met kinderen werkt zal veel herkennen. De activiteiten zijn zo gedetailleerd beschreven, dat je ze gemakkelijk in je eigen praktijk kunt uitvoeren, waardoor het boek ook als bronnenboek kan dienen. Het enige minpuntje is dat al die leuke ideeën later soms lastig terug te vinden zijn in de tekst. Ik heb daarom in mijn Nederlandse versie flink zitten aanstrepen en aantekeningen in de kantlijn gemaakt ;-)
Grammatica van de fantasie
Rodari gebruikt al die praktijkvoorbeelden om zijn 'grammatica van de fantasie' te illustreren. Daarnaast put hij uit bekende en minder bekende filosofische en pedagogische literatuur. Kern van zijn theorie is de 'fantastische tweeterm': een schijnbaar willekeurige combinatie van twee woorden roept nieuwe beelden op en vormt zo het uitgangspunt voor nieuwe verhalen. Een veelvoud aan varianten van de fantastische tweeterm passeert de revue. Gaandeweg laat Rodari zien dat kinderen door te luisteren naar en te spelen met verhalen, inzicht krijgen in de logische opbouw van verhalen. Dit stimuleert hun denkvermogen. Een creatief, zelfstandig denkend kind is - net als in Reggio Emillia - zijn ideaal.
Nog steeds actueel
Het boek stamt van voor de uitvinding van computers en internet en sommige voorbeelden maken je ervan bewust hoeveel er sindsdien is veranderd. Desondanks is het boek alles behalve gedateerd. Discussies over de vermeende slechte invloed van televisie of stripboeken van toen, kun je bijna letterlijk vertalen naar de afkeer van veel volwassenen voor games en YouTube nu. Rodari leert ons ook nieuwe media met een open blik en op creatieve wijze te benaderen.
Creativiteit is van alle tijden
Rodari doet in zijn boek een betoog voor het opvoeden van onze kinderen tot mondige burgers. Creativiteit en verbeelding zijn daarbij van levensbelang: "De creatieve functie van de verbeelding hoort bij de gewone mens, bij de wetenschapper, bij de technicus en is net zo essentieel voor wetenschappelijke ontdekkingen als voor de geboorte van een kunstwerk en daarbovenop is het een noodzakelijke conditie voor het dagelijks leven." (pag. 186.) Zeg nou zelf, dit citaat zou toch ook prima passen in een artikel over de 21st century skills? Na 45 jaar staan we kennelijk nog steeds voor vergelijkbare uitdagingen in het onderwijs.
Mooie uitgave
Qua inhoud is dit boek zeer de moeite waard. De tekst zit bomvol leuke lesideeën en mooie uitspraken over onderwijs. Met de illustraties en een luchtige layout heeft uitgeverij Tutti ervoor gezorgd dat ook de wat langere en meer filosofisch getinte stukken tekst nog goed te lezen zijn. De kaft heeft van die handige flappen, die je als boekenlegger kunt gebruiken, zodat je je favoriete les of citaat toch nog terug kunt vinden.
'Grammatica van de fantasie' is een inspirerend en vlot leesbaar boek, dat iedereen die de verbeelding van kinderen wil stimuleren zou moeten lezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten