Taalniveau
Toen ik nog op de pabo zat, leerde ik ooit een rijtje eisen waaraan een prentenboek voor kleuters moet voldoen. Daarbij horen natuurlijk de vormgeving en het taalgebruik van het boek, maar voor een verhaal dat je wilt vertellen is dat minder van belang. Als verteller kun je zinsbouw en woordgebruik altijd aanpassen aan het niveau van je luisteraars. Het is wel belangrijk dat de opbouw van het verhaal eenvoudig en redelijk rechtlijnig is. De meeste kleuters kunnen niet overweg met sprongen in de tijd of wisselingen van perspectief in een verteld verhaal.
De inhoud van het verhaal
Wat de inhoud betreft, gelden voor een verhaal dat je wilt vertellen eigenlijk dezelfde criteria als voor een prentenboek. In het kort komt het erop neer dat het verhaal moet aansluiten bij 'de leefwereld van het jonge kind'. Bij een vertelling is dat waarschijnlijk nog belangrijker dan bij een boek, omdat je (meestal) geen illustraties hebt die het verhaal ondersteunen. Peuters of kleuters moeten zich zelf een voorstelling kunnen maken van het vertelde.
Kleine wereld
Die leefwereld is voor drie- en vierjarigen verrassend klein: het eigen huis, de tuin, de straat, familie, de speeltuin en de kinderboerderij, de dierentuin, kinderopvang of school. Daarmee heb je het wel zo'n beetje gehad. Als ze ouder worden wordt die wereld langzaamaan steeds groter. De wijde omtrek en/of stad met daarbij horende bedrijvigheid komen in beeld: winkels, bouwplaatsen, politie en brandweer en andere beroepen. Pas vanaf een jaar of zes komt het bewustzijn dat niet iedereen leeft zoals jij leeft.
Herkenbaarheid
Bovenstaande is een vuistregel. Natuurlijk zijn er ook kinderen die meer van de wereld hebben gezien. Maar er zijn ook kinderen die nooit in een dierentuin komen of die niet in een gemiddeld gezin met een vader en een moeder leven. Of misschien wil je vanwege een schoolproject wel een verhaal vertellen dat zich afspeelt in een exotisch oord, waar de kinderen nog nooit van gehoord hebben. In zo'n geval zorg je voor herkenbaarheid in je verhaal door universele thema's te nemen.
Universele thema's
Er zijn dilemma's en emoties die ieder kind wel kent, of hij nou in een flat in Amsterdam opgroeit of in een tent in de woestijn. Een paar voorbeelden:
- iets willen maar de ander vindt dat niet goed
- iets willen doen en het lukt niet
- bang zijn in het donker
- de spanning voor een feest (aftellen, de voorbereiding)
- iets of iemand kwijt zijn
- iets doen dat niet mag
Konijnen en kabouters
Heb je te maken met een gemêleerde doelgroep, bijvoorbeeld in een groep met buitenlandse kinderen, en wil je toch dat iedereen zich in het verhaal herkent? Kies dan voor personages zonder specifieke culturele achtergrond of nationaliteit. Je kunt de namen van personages aanpassen, maar je kunt de personages ook veranderen in dieren. Veel prentenboeken hebben dieren als personages: kinderen vinden het leuk én het is lekker neutraal! Hetzelfde geldt voor kabouters, heksjes en andere fantasiewezens.
Zet het naar je hand
Een groot voordeel van uit je hoofd vertellen is dat je het verhaal helemaal kunt aanpassen zoals jij dat wilt. Bij voorlezen is dat een stuk lastiger! Voor sommige thema's is het bijna onmogelijk om een passend verhaal te vinden. Thema ruimtevaart? Vervang je personages door astronauten en marsmannetjes. Sinterklaas? Vervang je personages door sint en pieten. Soms blijft van het origineel alleen de structuur nog overeind. Zo stond vorig jaar deze klassieker van De kat en de muis model voor mijn verhaal over Pietje en de ring van Sinterklaas. Herken je het?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten