Vertellen, beeldende vorming en digitale media

Meer dan een maand geleden beloofde ik iets te schrijven over digitale media in de basisschool en wat dat met vertellen te maken heeft. Mijn streven is om eens in de twee weken een blog te schrijven, maar soms lukt dat gewoon niet. Dus, voor wie vol spanning heeft afgewacht: hieronder kun je eindelijk lezen hoe je een verhaal kunt omzetten in beelden, op papier én digitaal. Doe meer met je lessen beeldende vorming: ga vertellen!

Van één beeld naar een reeks
In het vorige artikel beschreef ik hoe je één beeld uit een verteld verhaal kunt gebruiken als aanleiding voor je tekenles. Daarbij ligt de nadruk op de details van het beeld. Je kunt er ook voor kiezen om een heel verhaal om te zetten in afbeeldingen. Daarmee leg je de nadruk meer op de structuur van het verhaal en ben je dus ook bezig met taaldoelen.

De opbouw van een verhaal
Als je een heel verhaal wilt omzetten in beelden, moet je helder krijgen hoe het is opgebouwd: welke gebeurtenissen volgen elkaar op en wat is daaarbij te zien? Dit kun je samen met de leerlingen bespreken. Stel vragen en schrijf vervolgens per scène steekwoorden op het bord.

• Hoe begint het verhaal? Wie, waar, wanneer? 
• Wat gebeurt er waardoor het spannend wordt? "Op een dag..." Vaak heeft de hoofdpersoon een probleem, een wens of een opdracht.
• In welke stappen brengt de hoofdpersoon het tot een goed eind? In sprookjes vaak drie keer herhaald. Wie helpen hem of zijn er tegenstanders? 
• Wat is het hoogtepunt van het verhaal? De redding of de oplossing.
• En daarna? Het eindbeeld: "Ze gingen wonen in een groot kasteel en leefden nog lang en gelukkig."

Scènes uitwerken
Iedere scène wordt een tekening. Per scène bepaal je wat er op de tekening moet staan en hoe. Wat staat dichtbij en wat ver weg?  Vanuit welke richting zie je de scène? Hoe suggereer je beweging? Je kunt daarbij aandacht besteden aan de beeldende doelen die passen bij het niveau van je groep, zoals compositie, perspectief, kleurgebruik.
Je kunt ervoor kiezen om iedere leerling het hele verhaal uit te laten werken, of je maakt er een groepsopdracht van, waarbij ieder kind een scène of een personage voor zijn rekening neemt.

Werkvormen op papier
Er zijn veel mogelijkheden om het verhaal vorm te geven op papier. Afhankelijk van je (taal)doelstellingen laat je de tekst erbij schrijven of laat je de kinderen het erbij vertellen.

• tekeningen achter elkaar op een lange strook die je oprolt (film) of opvouwt als een harmonica
• een stripverhaal op een in vakken verdeelde pagina
• een (prenten)boek met een tekening per pagina
• tekeningen op A3, die je vertoont in een vertelkastje (kamishibai)

Digitaal prentenboek
In de leerlijnen die het SLO opstelde voor beeldende vorming wordt het omgaan met digitale media specifiek genoemd. De stap van tekeningen naar digitaal prentenboek is snel gezet. De platen die de kinderen gemaakt hebben voor een prentenboek of vertelkastje kun je scannen en vervolgens op de computer verder verwerken tot een digitaal prentenboek. Dit kan onder andere met behulp van Powerpoint. Kinderen kunnen zelf de tekst inspreken: voorlezen of - liever nog - vertellen.

Websites en apps voor multimedia presentaties
De afgelopen jaren zijn de ontwikkelingen rond multimedia ontzettend snel gegaan. Je bent niet meer afhankelijk van de software op je eigen computer. Er zijn ook talloze websites en apps voor de tablet waarop je beeld en geluid eenvoudig kunt combineren. Met deze websites of apps kunnen zelfs kinderen vrij simpel een digitaal prentenboek of zelfs een animatie maken. Veel sites maken gebruik van kant-en-klaar beeldmateriaal, maar soms kun je ook je eigen plaatjes (foto's of tekeningen) importeren.

Voorbeeld: Puppet Pals
Eén van mijn favoriete apps is Puppet Pals voor de iPad. Je kiest een achtergrondplaatje en zet daarin personages en objecten. Daarna druk je op de opnameknop en begint te praten terwijl je met je vinger de figuren verplaatst. De app slaat alles wat je doet op als een filmpje. Het onderstaande filmpje is in Puppet Pals gemaakt door Engelse leerlingen die net kunnen lezen, met behulp van hun eigen tekeningen. Ze vertellen het verhaal van de Drie Geitjes en de Trol (Three Billly Goats Gruff).



Meer informatie
Op mijn Pinterestbord "Digitaal Vertellen" verzamel ik apps en websites die mij interesant lijken om  met kinderen digitale verhalen te maken. Ik voeg regelmatig nieuwe apps toe. Helaas verdwijnen sites en apps soms net zo snel als ze verschijnen.
Daarnaast kun je op mijn website een PDF downloaden met een samenvatting van de workshop die ik in mei gaf over Vertellen en Beeldende Vorming. In dit document staan veel handige links naar websites met meer uitleg en tips.