Experiment met woord en beeld (1): het idee

Toen ik op de pabo zat, kregen we de opdracht om een linosnede te maken bij een gedicht. De afdruk van de lino en het gekalligrafeerde gedicht werden als een tweeluik in een kader gepresenteerd. Ik vond dit een geweldig inspirerende opdracht. Toch heb ik daarna nooit meer zoiets gemaakt. Ik werk nu met verhalen in plaats van gedichten, en daarbij schilder ik de beelden uit mijn verhalen alleen met woorden. Ik vroeg me af of beeldend werken op papier mijn woorden kan verrijken en zo ontstond een experiment.

Leonardo da Vinci: art journalist avant la lettre (bron: Wikimedia)

De magie van woord en beeld
Ik ben al jaren gefascineerd door de combinatie van woorden en beelden. Woorden roepen beelden op in ons brein en andersom kan een schilderij of een foto een heel verhaal oproepen. Gecombineerd kunnen woorden en beelden elkaar juist versterken. In een goed prentenboek vertellen de tekeningen meer dan de tekst en zeggen de woorden wat je op de plaatjes niet ziet. Ook bij het door mij geliefde Japanse vertelkastje laat de kamishibaiya - de verteller - de prenten met zijn woorden tot leven komen.

Beelden in je hoofd, beelden op papier
Ik heb wel eens zelf platen gemaakt voor het vertelkastje, maar meestal blijft het bij imaginaire beelden - bij mezelf en in de hoofden van mijn publiek.
De afgelopen maanden heb ik wel een aantal keer met kinderen naar aanleiding van een verteld verhaal aan een beeldende opdracht gewerkt en ik merkte dat ik bij de voorbereiding en tijdens de activiteit zelf erg veel plezier aan het tekenen en knutselen beleefde. Misschien moest ik dat vaker doen, gewoon voor mezelf, maar hoe en wat? Ik dacht weer aan kamishibai, maar zo'n reeks van acht tot twaalf platen is gelijk zo'n grote klus...

Art journaling
Toen 'plopte' er een term op in mijn hoofd: art journaling. Ik had eigenlijk geen idee wat het was, behalve de vage notie dat het iets creatiefs was. Ik wist ook niet waar ik het ooit had opgevangen, ik vermoed op Pinterest. Ik googelde en werd verrast, want daar was hij weer: mijn favoriete combinatie van woord en beeld. Simpel gezegd is art journaling het bijhouden van een artistiek dagboek, waarin je gedachten of belevenissen door middel van beeld weergeeft, al dan niet gecombineerd met tekst.

Van hobby tot 'echte' kunst
Er zijn eindeloos veel varianten op het concept: kunstenaars die hun dagboek gebruiken als dagelijkse vingeroefening, reizigers die een verslag maken met tickets, foto's, aquarellen en schetsen, mensen die hun zieleroerselen aan een dagboek toevertrouwen en dit overschilderen, en massa's door de hobby-industrie geïnspireerde (of gesponsorde?) huisvrouwen die zich uitleven met verf, inkt, stempels en washi tape.

Art journal om te schrijven
Naast de de jaloersmakende journals van beeldend kunstenaars en de tientallen hobbypagina's met losse kreten ("Live, love, laugh", "Be yourself!") vond ik ook voorbeelden van art journals waar de tekst een prominentere rol had, zoals dit voorbeeld. Een pagina wordt voorbereid met een kleurige achtergrond en (tijdschrift)plaatjes en dient daarna als basis voor een traditioneel dagboek of voor een oefening in free writing, al dan niet geïnspireerd door de beelden op de bladzijde.

Story journaling?
Het begon bij me te borrelen. Zou je dit ook kunnen gebruiken bij het voorbereiden van een verteld verhaal? Als je nou eens  op papier probeert de sfeer van je verhaal weer te geven met kleuren en een collage van plaatjes uit tijdschriften?  En als je er dan in de overgebleven ruimte een tekst bij zet? Niet het verhaal uit het boek, of zoals je het wilt vertellen, maar net als bij free writing: je pen neerzetten en onafgebroken schrijven over de personages. Alles wat bij je opkomt, associërend. Gebeurt er dan iets met het verhaal? Krijg je nieuwe ideeën? Gaat het meer leven?

Terug naar de werkelijkheid
Al mijmerend stelde ik me voor dit bij al mijn verhalen te doen en hoe je dan na verloop van tijd een beeldverslag hebt van je hele repertoire. Wauw. Maar niet erg realistisch. Schilderen en knippen en plakken kost tijd. En ik heb nu soms al amper genoeg tijd om een voorstelling voor te bereiden. Maar ik vond het idee intrigerend genoeg om het in ieder geval eens uit te proberen en te ervaren of mijn verhaal er anders van wordt.

Het experiment
Ik heb besloten om één van de verhalen voor mijn voorstelling met Griekse mythen ook beeldend en schrijvend uit te werken. Ik wil onderzoeken of ik daardoor nieuwe beelden en ideeën krijg, die het verhaal kunnen verrijken. Daarnaast vraag ik me af of het een techniek is die je zinvol kunt gebruiken om kinderen met verhalen te laten werken.
Ik ga er mee aan de slag. Binnenkort laat ik je weten wat mijn ervaringen zijn, dus wordt vervolgd!