De legende
Sint Maarten leefde van 316 tot 397. Wanneer hij een jaar of achttien is, heeft hij zich (net als zijn vader) opgewerkt tot officier in het Romeinse leger. Op een snijdend koude dag ontmoet hij bij de stadspoort van Amiens een bedelaar. Maarten geeft de bedelaar de helft van zijn dure officiersmantel. 's Nachts ziet hij in een droom Christus die hem, de ongedoopte Maarten, bedankt voor zijn goede daad. De droom is de aanleiding voor Maarten om zich te bekeren tot het net opkomende christendom en het leger te verlaten.
Boodschap versus verhaal
Deze legende is één van vele bekeringsverhalen en een oproep tot het helpen van je medemens, een van de belangrijkste waarden in het christendom. Ik ben echter geen catechese-leerkracht, maar verteller. Het gaat mij niet om de boodschap, maar om een goed verhaal.
Een goed verhaal heeft een bepaalde opbouw, een ontwikkeling. Meestal wordt de hoofdpersoon in het begin geconfronteerd met een probleem of opdracht. In de loop van het verhaal wordt het probleem succesvol opgelost of de opdracht volbracht, al dan niet met de inzet van helpers en/of tegenstanders. Wat maakt de Sint Maartenlegende een goed verhaal en het vertellen waard?
Waarover gaat het echt?
De scène van Sint Maarten met de bedelaar is cruciaal in het verhaal, dat is duidelijk. Ook de boodschap is helder. Maar voor mijn gevoel is het verhaal daarmee niet 'af'. Waarom helpt Maarten de bedelaar wel en doen zijn vrienden dat niet? Wat maakt hem anders? Je kunt het verklaren door goddelijke inspiratie - lekker makkelijk - maar ik zoek het liever in de mens Sint Maarten. Als ik weet wat hem drijft, kan ik me als niet-gelovige verteller daarmee identificeren en mijn luisteraars straks ook.
De mens Sint Maarten
Ik ging op zoek naar artikelen over het leven van Martinus van Tours. Ik hoefde niet echt diep te graven om verhalen te vinden die zijn persoonlijkheid inkleuren. Zo had hij naar verluid als jongen al interesse voor het opkomende christendom, maar werd hij daar door zijn ouders vanaf gehouden. Hij werd geacht in de voetsporen van zijn vader te treden als militair. Hij was (naar moderne standaarden) nog piepjong toen hij al officier werd: pas vijftien jaar!
Een kluizenaar die bisschop wordt
Na zijn bekering bracht Maarten een groot deel van zijn leven in redelijke afzondering door. Hij trok zich terug als kluizenaar, maar kreeg al gauw gezelschap van zielsverwanten en zo ontstonden de eerste Franse kloosters. In een Spaanse legende wordt Sint Maarten opgevoerd als bedelaar. Kennelijk gaf de man de voorkeur aan een eenvoudig en sober leven.
Een bekende anekdote beschrijft hoe Maarten zich verstopte in een ganzenhok toen hij werd uitgeroepen tot bisschop van Tours. Hij had helemaal geen zin in zo'n publieke functie met grote verantwoordelijkheid! Helaas voor hem, verraadden de ganzen zijn schuilplaats met hun gesnater.
Universeel thema
Al lezend krijg ik steeds meer het gevoel dat Martinus in een keurslijf gedwongen werd dat hij helemaal niet wilde. Eerst als Romeins officier en later weer als bisschop. Dat is een universeel thema: iedereen kent wel dat gevoel dat hij aan de verwachtingen van anderen moet voldoen, terwijl hij zelf eigenlijk iets anders wil. De bekende scène met de bedelaar vormt de aanleiding om zijn leven een andere richting te geven en om meer zijn hart te volgen. Dát is het werkelijke verhaal dat de boodschap over samen delen draagt.
Het verhaal herschreven
Met dit universele thema in mijn achterhoofd, ging ik aan de slag. Ineens viel alles op zijn plek. Voordat Maarten de bedelaar ontmoet, moet al duidelijk zijn dat hij niet de harde militair is die hij lijkt. Dan is het logisch dat hij de arme man helpt. In zijn droom krijgt Maarten vervolgens geen goddelijke opdracht, maar bevestiging van zijn gevoel: wat jij doet, is goed. Dat spoort hem aan om verder te gaan op hetzelfde pad, waardoor hij uiteindelijk een voorbeeld voor velen is geworden.
Op deze manier kan ik het verhaal vertellen zonder het gevoel te krijgen dat ik mijn publiek een religieus beeld opdring, terwijl het toch recht doet aan het origineel.
Een verhaal om te delen
Toen ik op zoek was naar het verhaal van Sint Maarten, viel me op dat ik (online) geen Nederlandse versie kon vinden die ook een beetje leuk is om aan kinderen te vertellen. Daarom heb ik mijn versie van de legende helemaal uitgeschreven en op mijn website gezet. Wie dat wil mag het gebruiken om te vertellen of voor te lezen. Want Sint Maarten heeft ons geleerd hoe belangrijk het is om te delen ;-)
 |
| La Charité de St Martin, door Louis Anselme Longa, 19e eeuw |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten